Grondrechten in Europa

Achtergrond en doelstellingen
Het beschermen van grondrechten, zoals de vrijheid van meningsuiting, de privacy en het discriminatieverbod, is essentieel in een democratische rechtsstaat. Tegelijkertijd is het bieden van die bescherming ingewikkeld. Verschillende systemen van grondrechtenbescherming bestaan in Europa namelijk naast elkaar: de Grondwet, EU-bescherming en bescherming door het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Daarnaast is er veel discussie over de vraag of er grenzen te stellen zijn aan de uitoefening van grondrechten, bijvoorbeeld met het oog op de bescherming van rechten van anderen of in verband met algemene belangen als die van veiligheid of gezondheid. Dit leidt tot een groot aantal institutionele, juridische, theoretische en morele vragen. Wat zijn grondrechten precies, wat is hun waarde en betekenis, hoe en in welke mate worden zij in Europa juridisch beschermd, en hoe krijgt die bescherming vorm in de gelaagde en sterk pluralistische Europese context? In dit vak staan die vragen centraal.

Opzet
Het eerste deel van de cursus concentreert zich op theoretische en institutionele vraagstukken. We gaan in op de vraag wat grondrechten zijn, waarom ze bijzondere bescherming verdienen, wie zich op deze bescherming kan beroepen en hoe deze bescherming op Europees niveau vorm krijgt. We bespreken de twee belangrijkste Europese systemen van bescherming van grondrechten vanuit een juridisch perspectief en gaan in op de wijze waarop ze georganiseerd zijn, hun onderlinge samenhang en de wisselwerking met nationaal recht. Ook besteden we aandacht aan overkoepelende, algemene beginselen zoals de structuur van grondrechten, de interpretatie van rechten en vereisten voor het beperken en reguleren van de uitoefening van grondrechten.
In het tweede deel van het vak staat een aantal specifieke grondrechten centraal. Daarbij is steeds de vraag hoe de theoretische en institutionele uitgangspunten die je hebt leren kennen in het eerste deel van het vak, doorwerking en betekenis hebben in concrete casus. In vier weken krijg je begrip van een aantal thema’s gerelateerd aan (1) waardigheidsrechten; (2) vrijheidsrechten; (3) gelijkheidsrechten en sociale en economische rechten; en (4) privacyrechten. Daarbij komen ook vragen aan de orde over de werking van deze rechten in relaties tussen private partijen, botsingen van grondrechten, proportionaliteit, positieve verplichtingen, etc. Bij de bespreking van deze thema’s kiezen we steeds voorbeelden uit de actuele rechtspraak van het EHRM en het HvJ EU.

Een Nederlandstalige en een Engelstalige variant
We bieden dit vak tweetalig aan. Dat betekent dat de hoorcolleges en het studiemateriaal (boeken, literatuur) Engelstalig zijn. Voor de werkgroepen kun je kiezen uit een Nederlandstalige werkgroep (met een Nederlandstalige syllabus) of een Engelstalige werkgroep (met een Engelstalige syllabus). Kies je voor de Nederlandstalige variant, dan kun je ook je paper in het Nederlands schrijven en de (Engelstalige) tentamenvragen in het Nederlands beantwoorden

Na afloop van de cursus:

• Heeft de student kennis van en inzicht in een aantal kernonderwerpen van grondrechtenbescherming in Europa, namelijk over (1) institutionele inrichting van de belangrijkste beschermingssystemen en hun centrale beginselen, (2) de belangrijkste algemene doctrines en juridische aspecten van Europese grondrechtenbescherming (bijvoorbeeld de structuur van grondrechten, positieve en negatieve verplichtingen, interpretatiemechanismen, voorwaarden voor legitieme beperking) en (3) de hoofdpunten van een aantal groepen van grondrechten (waardigheidsrechten, vrijheidsrechten, gelijkheidsrechten en privacyrechten).
• Is de student in staat om verbindingen te leggen tussen juridische vragen die verband houden met Europese grondrechten en politieke en institutionele debatten over soevereiniteit en verantwoordelijkheid en begrijpt politieke en academische discussies over de interactie tussen EVRM, EU en nationale grondrechtenbescherming.
• Kan de student schriftelijk een deugdelijke juridische argumentatie opzetten over de algemene beginselen en institutionele inrichting van de Europese grondrechtenbeschermingssystemen.
• Kan de student de relatie uitleggen tussen complexe Europese grondrechtelijke onderwerpen en ontwikkelingen en om een geïnformeerd standpunt in te nemen over de in het vak besproken grondrechtenkwesties.
• Kan de student een casus oplossen waarin elementen worden gecombineerd van nationaal, EVRM- en EU-recht, vragen te beantwoorden over structuur en interpretatie van grondrechten en om te gaan met ‘moeilijke zaken’ (‘hard cases’) die een waardeoordeel vergen als onderdeel van een juridische argumentatie.

Ben je student aan de Eindhoven University of Technology (TU/e) of Wageningen University & Research (WUR)? Schrijf je dan in voor deze cursus via eduXchange.nl

Je moet voldoen aan de volgende eisen

• Alle onderstaande cursussen zijn behaald
• Inleiding Europees Recht (RGBUIER001)
• Grondslagen van recht (RGBUSBR001)
• Inleiding staats- en bestuursrecht (RGBUSBR002)
• Perspectieven op recht (RGBUSBR003)

• Book JH Gerards, General Principles of the European Convention on Human Rights, 2d Edn (Cambridge University Press 2023)
• Book JH Gerards (ed), Fundamental Rights – The European and International Dimension (Cambridge University Press 2023)
• Book JH Gerards, Waarde, werking en potentie van het EU-Grondrechtenhandvest in de Nederlandse rechtsorde, Preadviezen Nederlandse Juristenvereniging (Deventer, Kluwer 2024) (te verschijnen)) – op Blackboard