Rechtspsychologie

Wil je leren over de psychologie van strafrechtelijk bewijs? Benieuwd wat er mis kan gaan bij het verzamelen van wettige bewijsmiddelen? Meld je aan!

De strafrechter moet achterhalen of de verdachte schuldig is aan het tenlastegelegde feit. Dat doet hij door te bekijken of er in het dossier voldoende wettige bewijsmiddelen zitten die hem overtuigen van de schuld van de verdachte. In deze minor wordt ingegaan op wat er allemaal mis kan gaan bij dit proces. Ook wordt ingegaan op een alternatieve, rekenkundige manier van bewijsweging, de zogenoemde Bayesiaanse benadering. Bewijsmiddelen die aan bod komen zijn: getuigenverklaringen, herkenningen en bekentenissen. Verder wordt onder meer ingegaan op leugendetectie, verhoren en tunnelvisie.

Jaarlijks worden er in Nederland ongeveer 100.000 strafrechtelijke veroordelingen uitgesproken. Meestal zijn deze rechterlijke beslissingen correct. Soms gaat het mis. Vooral als er sprake is van een rechterlijke dwaling, leidt dat tot tumult. Rechterlijke dwalingen zijn enerzijds onvermijdelijk, maar leggen anderzijds een pijnlijk punt bloot, namelijk dat rechters niet altijd even goed zijn in het bepalen van wat zich heeft afgespeeld. Rechtsgeleerdheid is dan ook geen empirische discipline. Wat dat betreft zouden rechters iets kunnen leren van psychologen.

In deze minor moet de student allereerst voldoende worden ingewijd in de psychologie als wetenschappelijke discipline (leerdoel 1). Het is van belang om onderscheid te kunnen maken tussen wetenschappelijke kennis en huis-tuin-en-keuken inzichten.
Vervolgens wordt ingegaan op een psychologische, kwantitatieve manier van bewijswaardering (leerdoel 2).
Die waardering van individuele bewijsmiddelen moet daarna uitmonden in een Bayesiaanse analyse van een bewijsconstellatie (leerdoel 3).

De leerstof omvat onder meer een boek, hoofdstukken en rapporten. Een deel daarvan wordt behandeld in de college’s. Deelnemers dienen rekening te houden met de volgende uitdagingen:

1. Het is voor de eerste toets nodig om ingewijd te zijn in de empirische wetenschap. Dat vergt veel zelfstudie en discipline. Het vergt ook enig abstractieniveau.
2. Een deel van de literatuur is Engelstalig.
3. Er wordt toegewerkt naar een rekenkundige manier van bewijsanalyse (eindtoets). Er wordt dus gerekend! Wie niet van rekenen houdt, kan deze minor beter niet kiezen.
4. Iedereen is welkom, maar de minor is vooral gericht op juristen met ambitie om in de strafrechtspraktijk te gaan werken.

Tijdens dit vak worden deelnemers bekend gemaakt met verschillende rechtspsychologische onderwerpen zoals bias, likelihood ratio’s, bewijswaardering, deskundigenrapporten, ooggetuigenidentificaties, getuigenverklaringen en bekentenissen.
Doelstellingen zijn:

• Een gedragswetenschappelijk betoog kunnen opzetten en kritisch kunnen analyseren.
• De kracht van bewijsmiddelen kunnen beoordelen en die kunnen uitdrukken in een likelihood ratio.
• Bewijsoverwegingen in jurisprudentie kritisch kunnen evalueren en vertalen naar een Bayesiaanse analyse.

Hoorcollege, Werkcollege, Schriftelijke opdrachten

Onderwijsmateriaal
Posthumus, F. (2005). Evaluatieonderzoek in de Schiedammer parkmoord. Den Haag: Openbaar ministerie.
Rassin, E. (2021). Bayesiaanse zaken: Bewijs, rechtspsychologie en likelihood ratio’s. Amsterdam: Brave new books.
Later bekend te maken teksten, veelal beschikbaar als pdf.

Tentaminering
Twee takehome toetsen (30%, resp. 70%).
Twee takehome toetsen
Toets 1 (week 5): 30%
Toets 2 (week 10): 70%

Deelnemers dienen rekening te houden met de volgende uitdagingen:

• Het is voor de eerste toets nodig om ingewijd te zijn in de empirische wetenschap. Dat vergt veel zelfstudie en discipline. Het vergt ook enig abstractieniveau. Voorkennis is een pre.
• Een deel van de literatuur is Engelstalig.
• Er wordt toegewerkt naar een rekenkundige manier van bewijsanalyse (eindtoets). Er wordt dus gerekend! Wie niet van rekenen houdt, kan deze minor beter niet kiezen.
• Iedereen is welkom, maar de minor is vooral gericht op juristen met ambitie om in de strafrechtspraktijk te gaan werken.